Suikerbelasting op frisdranken, een dubbeltje per blikje van 33 cc, in vier Amerikaanse steden had vrijwel geen effect. In Philadelphia nam de aanschaf van dat soort drankjes af met 28%, wat neerkomt op 12 calorieën per dag per gezinslid. Maar in San Francisco, Seattle en Oakland veranderde het consumptiegedrag helemaal niet.
Afkicken
De mens is een gewoontedier en gewoontes zijn moeilijk af te leren. We weten nu ook de neurologische verklaring: terugkerende handelingen worden gecomprimeerd en elders in het brein opgeslagen zodat ze minder ruimte in beslag nemen en makkelijk van de plank gehaald kunnen worden. Een onderzoek concludeert dat 43% van onze handelingen in een dag uit gewoonte zijn. Dus hoe verander je gewoontes? Hoe slagen we er in minder te drinken/eten/nagelbijten/op telefoons te loeren?
Wilskracht is daartegen niet opgewassen. Verandering van omgeving helpt wel. Gedrag is als water dat door een rivier stroomt, is een metafoor: de snelheid waarmee het water stroomt is afhankelijk van de rivierbedding. Wij kunnen gedrag niet veranderen met wilskracht, net zo min als je de stroomrichting kunt veranderen door wilskracht – je moet de omgeving veranderen.
We kennen allemaal de marshmallow test. Kinderen die het snoepje verstopten konden tien minuten de verleiding weerstaan. Kinderen die hem op tafel lieten liggen, zes minuten.
Eet meer groeten en fruit, adverteerde de Amerikaanse kankerstichting vanaf 1991. Na zes jaar kende 39% van Amerikanen de leus. Maar niemand was meer groenten en fruit gaan eten. Eet- en winkelgedrag zijn zeer gewoontegevoelig.
De omgeving veranderen is een manier om de ‘frictie’ te verhogen. Je maakt het expres net een beetje moeilijker om aan iets toe te geven wat je eigenlijk niet wilt doen.
Daarom is de anti-rookcampagne veel succesvoller dan de pro-groentencampagne. Overheden hielpen frictie op te bouwen met rookverboden voor openbare plekken, hogere accijns op sigaretten, en verbod op TV- en radioreclame.
‘Toen was geluk …
… heel gewoon.’ Zong een oude TV-serie. Maar waren mensen vroeger gelukkiger? Onderzoekers in Engeland lieten een NLP-programma los op acht miljoen boeken en 65 miljoen krantenartikelen uit de periode 1820-2009, filterend op positieve en negatieve woorden. ‘Happiness scores’ werden verbonden aan duizenden woorden. In vier landen: Engeland, VS, Duitsland en Italië. Conclusie: niet echt. Mensen waren niet gelukkiger.
Indicator
De snelheid waarmee mensen lopen als vroege veertigers is een aanwijzing voor de snelheid waarmee hun lichaam en hersenen verouderen. Mensen die langzamer lopen hadden oudere gezichten en zelfs kleinere hersenen dan hun leeftijdgenoten. Dat concludeert een onderzoek in Nieuw-Zeeland dat 1.0000 mensen volgde gedurende meer dan 40 jaar. Kan helpen om vroeg in te grijpen in leefgewoonten, voordat die leiden tot versnellende aftakeling. (tip A. van Rossum)
Ikejime
Japanners hebben honderden jaren geleden een speciale manier ontwikkeld om vis te doden die – zeggen ze – humaner is, maar ook de smaak beter bewaart. Door verschillende ikejime methoden wordt het verrottingsproces vertraagd. Meteen als hij uit het water komt krijgt de vis een mes in de kieuwen, of een naald door de centrale zenuw in de rug – er zijn foto’s in het artikel maar die wil ik u besparen, zo vroeg in de ochtend. Japanse chef die negen jaar geleden in Londen arriveerde was diep ongelukkig over de kwaliteit van het visaanbod. ‘Alsof ik een hand was kwijtgeraakt,’ zei hij. ‘Ingrediënten zijn zo belangrijk in de Japanse keuken.’ Hij leidde een handvol vissers in Cornwall op in de verschillende ikejime methoden. (tip A. Nieuwland)
Pesten is echt erg
Schoolkinderen en studenten die meer dan zes maanden constant worden gepest – ‘bullying’ – hebben lagere cijfers, minder kans op een baan, vaker depressie, vaker alcohol- en drugsgebruik, etc. Nu komt daar nog iets bij. Chronisch gepest worden brengt fysieke verandering aan in de hersenen. Dat blijkt uit een studie die 692 kinderen in Europa volgde en interviewde op leeftijden 14, 16 en 19. Ze kregen ook MRI-scans van de hersenen op 14 en 19. De kinderen die chronisch werden gepest hadden meetbaar kleinere hersenen in twee regio’s: de linker putamen en de linker caudate, waarvan bekend is dat ze beweging en leervermogen aansturen. Misschien is deze fysieke aantasting mede verantwoordelijk voor gedrag dat bovenstaande sociale achterstand veroorzaakt?
Je kunt ‘t zien
Hoe zie je of iemand dement is, of Alzheimer heeft? Misschien aan de manier waarop hij loopt. Kleine test – 110 mensen, zes keer 10 meter lopen op een mat met sensoren – toont dat mensen met dementie wiebeliger zijn. Ze maken langere stappen, maar langzamer, en hun gang is asymmetrisch.
Diagnose is belangrijk omdat patiënten met Alzheimer soms antipsychotica krijgen voorgeschreven, een middel dat bij demente mensen kan leiden tot verergering van de symptomen.
Krachtsport
Tijdens toernooien kunnen grootmeesters 6.000 calorieën per dag verbranden. Volgens een commercieel onderzoek in 2018 verbranden schakers in een match van twee uur evenveel als een toptennisser in een uur. Hersenactivieit, stress, versnelde ademhaling en verhoogde hartslag dragen allemaal bij. Voor de gemiddelde topschaker betekent dit een kilo gewichtsverlies per dag, dus 10 kilo na een toernooi van tien dagen. Anatoly Karpov verloor 11 kilo tijdens zijn wereldkampioenschap in 1984 tegen Gari Kasparov, en het toernooi moest uiteindelijk worden gestaakt.
Het betekent dat schakers tegenwoordig net zo veel aandacht besteden aan hun dieet als marathonrenners. Magnus Carlsen, wereldkampioen sinds 2013, merkte dat hij aan het einde van wedstrijden slechter werd. Een diëtist adviseerde hem: hou op met sinaasappelsap tijdens toernooien. Dat veroorzaakt een ‘sugar boost.’ Beter een mengsel van chocolademelk en halfvolle melk. De eerste grootmeester uit India, Viswanathan Anand, doet tijdens toernooien twee uur cardio fitness om rustiger te slapen. En nog veel meer voorbeelden
Met beleid
Na sporten niet gorgelen. Dat lijkt de conclusie van een – weliswaar kleine – studie. Sporten verlaagt de bloeddruk, en dat is voor de meeste mensen gezond. Maar mondwater bevat ingrediënten die dat effect juist weer verminderen. Hoe dan? Sport verhoogt de productie van stikstofoxide, die weer de bloedvaten verwijdt. Als de stikstofoxide oplost komt er nitraat vrij; die wordt weer nitriet en dat helpt weer de aanmaak van stikstofoxide zodat je ook langere tijd na het sporten wijdere bloedvaten hebt en dus lagere bloeddruk. De chemicaliën in mondwater verstoren dat proces. Ja, u vroeg toch ‘hoe dan?’
Ossis
CORRECTIE 5/9 met dank aan lezer J. Rademaker:
Is democratie zoals die in Duitsland bestaat de beste vorm van bestuur? Slechts 31% van de Oostduitsers beantwoordt die vraag met ‘ja.’ Dat was twee jaar geleden nog 53%. Van de Westduitsers vindt 72% deze democratie prima.
In het oosten zegt 47% zich voornamelijk ‘Oostduitser’ te voelen, niet ‘Duitser’; in het westen voelt 44% zich eerder ‘Westduitser’ dan ‘Duitser.’ Meer dan een derde van de Oostduitsers voelt zich ‘tweederangs burger.’ Dit 30 jaar na de val van de muur, en 14 jaar onder een kanslier van Oostduitse afkomst.
44 jaar Sovjet-bewind was voldoende om honderden jaren geschiedenis uit de geheugens te wissen.
STEUN de enige onafhankelijke nieuwsbrief van Nederland
