Salonfähig

geld | via Marginal Revolution | 8 aug 25

Als u weet wat 'stablecoins' zijn, lees dan extra scherp - u kunt mij vast betrappen op fouten! Als u geen idee hebt, lees dan ook. Hopelijk bespaart dit een hoop tijd en onderzoek.

Stablecoins zijn geen bitcoins. Het is wel een cryptomunt, in de zin dat hij niet wordt uitgegeven door een centrale bank. De definitie: 'een cryptomunt die probeert een stabiele waarde te houden tegenover een mand andere activa.' Dat klinkt deftig maar volgens de 'bank der banken,' de Bank for International Settlements, is 99% van alle stablecoins gekoppeld aan ... de dollar. Eén op één. Een soort digitale dollar.

Artikelen over stablecoins noemen vaak de voordelen ten opzichte van andere cryptomunten. Stabieler, dus. Breder geaccepteerd. Maar dat is voor een cryptofoob als ik niet interessant. De hardnekkige vraag is: als ik een dollar heb, een echte 'greenback' die wordt gegarandeerd door de Amerikaanse overheid en die overal wordt geaccepteerd - waarom zou ik die dan omzetten in een fictieve 'stabielmunt' die helemaal niet stabiel is? Wat is het nut, het bestaansrecht van die stablecoin? Want de korte geschiedenis leert dat een stablecoin kan devalueren omdat het kapitaal dat de waarde garandeerde, verdween.

Het antwoord: stablecoins worden vrijwel uitsluitend buiten de VS gebruikt. Namelijk door mensen die niet zo makkelijk aan 'echte' dollars kunnen komen. Ze hebben geen bankrekening, geen betrouwbare banken, onvoorspelbare wisselkoersen. Wisselkantoren eisen commissies. Vaak in landen met heftige inflatie. Voor internationale handel. Tweederde van alle transacties in de wereld wordt gefactureerd in dollars. Maar wat als je nou niet aan dollars kan komen? En omgekeerd ook: voor een bedrijf als Starlink, dat satelliet'schotels' over de hele wereld verkoopt, is het veel makkelijker om alle facturen in stablecoins op te stellen. Belangrijk voordeel is ook dat je geen commissie betaalt.

Waarom is dit nu opeens belangrijk? Omdat president Trump in juli de zegen aan stablecoins heeft gegeven door de GENIUS Act te tekenen, met steun van tweederde van Huis en Congres. Het effect is: iedereen kan in de toekomst achter zijn laptop of telefoon snel en drempelloos geld overmaken, zonder commissies te betalen. En: een makkelijker manier voor niet-Amerikanen om hun spaargeld, hun winsten, hun pensioenen om te zetten in dollars. En daardoor: nieuwe toekomst voor de dollar zelf. Die immers het anker is van deze nieuwe munt. En dat kan die dollar goed gebruiken omdat opeenvolgende Amerikaanse presidenten, na Bill Clinton, de dollar hebben ondermijnd door begrotingstekorten.

De Europese Centrale Bank maakt zich openlijk zorgen dat Europese burgers elkaar gaan betalen in stablecoins. Hoe minder er in euro's wordt gehandeld, hoe minder invloed de centrale bank kan uitoefenen op inflatie en wisselkoers.

En dit alles zes jaar na de introductie van de Libra, de stablecoin van Facebook, in 2019. Die werd uiteindelijk kapotgereguleerd door de centrale banken en overheden die vreesden hun greep op de markten te verliezen. Maar de vraag naar een simpeler dollar blijkt hardnekkig. En de Amerikaanse politiek heeft zich ermee verzoend. Niet alleen Trump, ook de volksvertegenwoordigers.

En daar gaat-ie dan ...

geld | FT | 16 aug 25

Eli Lilly gaat in Engeland de prijs van een populaire vaccinatie voor gewichtsverlies per september met 170% verhogen. (zie Bicker van gisteren, 'Medicijnen.') Ja, de NHS betaalt het oude tarief, en ja, andere instellingen kunnen hun eigen prijs onderhandelen. Maar het startschot is gelost.

'Rutte, schaam je.'

politiek |web | 11 aug 25

Secretaris-generaal van de NAVO Mark Rutte zei in een Amerikaans TV-interview, vooruitblikkend op de Trump-Poetin top in Alaska: 'Als we praten over een toekomstige afspraak met Rusland dat het heerst over delen van Oekraïne, dan moet het duidelijk zijn dat we praten over feitelijke, de facto erkenning, niet politiek, de jure.'

'Misselijkmakend,' schrijft Gabrielis Landsbergis, oud-minister van buitenlandse zaken van Litouwen. 'Rutte doet alsof het allemaal uiteindelijk prima afloopt op de lange termijn, net zoals het prima was voor de Baltische landen na tientallen jaren de facto bezetting door Oompje Joe Stalin.'

''Uiteindelijk' was na tientallen jaren van deportaties, moorden en terreur, en gewelddadige campagnes om iedereen in Russen te veranderen.'

'Voor een vrouw die wordt verkracht voor de ogen van haar kinderen maakt het niet uit of het de facto of de jure is.'

'Wij democratieën zouden ons moeten schamen dat we Oekraïners niet kunnen beschermen. We zouden vastberaden moeten zijn, niet bezig met semantische trucs om onze verantwoordelijkheid te verminderen, en de agressor te belonen.'

Doeners vs juristen

economie | Dan Wang | 25 jul 25

Dan Wang, Amerikaanse zoon van Chinese immigranten, schreef tussen 2017 en 2023 een jaarlijkse lange 'brief' uit China die gretig werd gelezen. Hij kondigt nu een boek aan, 'Breakneck' losjes vertaald: 'Halsoverkop.' je kunt de rivaliteit tussen China en de VS niet begrijpen met ouderwetse concepten als socialistisch, democratisch of neoliberaal. Amerikanen en Chinezen lijken in de grond op elkaar: rusteloos, praktisch, dol op de kortste weg. Het grote verschil tussen China en de VS, zegt hij, is dat China een land van makers is, en Amerika een land van juristen. Zeg maar Delft vs Leiden. 'China gebruikt een moker om problemen op te lossen, fysieke en sociale; en Amerika hanteert de rechtbankhamer ('gavel') om ongeveer alles te blokkeren, goed of slecht.'

Het is een mooie these waar je veel aan kunt ophangen. Importheffingen en regulering in de VS, tegenover snel en op schaal elektrische auto's ontwikkelen in China. Etcetera.

Aan de andere kant: dat legalisme is wel de laatste linie tegen dictators, zoals de huidige president van de VS. Hij ontslaat onwelgevallige rechters en hoge ambtenaren, organiseert pogroms tegen arbeiders met een bruine huidskleur, en stuurt het leger de straat op. Zijn partij probeert kiesdistricten te veranderen om volgend jaar de meerderheid in het congres te behouden. De enige partij met voldoende macht om weerstand te bieden is - de rechterlijke macht. Als die ook wordt overspoeld, dan rest alleen nog het leger.

De prijs van een pil

geld | X | 5 aug 25

President Trump sneed deze maand een gevoelig onderwerp aan: waarom zijn ziektekosten in de VS zo veel hoger dan in Europa? Hij werd gebeld door een vriend, op vakantie in Londen: 'President, ik heb net 88 dollar betaald voor deze ontvettingspil. In New York betaalde ik 1.300 dollar. What the hell is going on?'

Amerikanen vormen slechts 4% van de wereldbevolking maar zijn goed voor twee-derde (TWEEDERDE in Trumpspeak) van de winsten van de farmaceutische bedrijven. Die worden afgeperst door Europese overheden, die plafonds zetten op de prijzen. 'Dus farmabedrijven schoven de rekening voor R&D door naar Amerikanen,' zei Trump.

Hoe heeft het zo ver kunnen komen? Omdat de farma-bedrijven de grootste lobby hebben in Washington. Volgens minister voor gezondheid Robert Kennedy zijn er net zo veel farma-lobbyisten als er Congresleden zijn.

In een nieuw edict schrijft Trump: 'Wat de laagste prijs is in een ander ontwikkeld land, dat is de prijs die wij Amerikanen gaan betalen.'

Maar die hoge R&D-kosten dan? 'Die moeten de andere landen gaan betalen.' Dus de farmaceuten krijgen 30 dagen om deze kortingen voor Amerikaanse consumenten door te voeren en het geld op te halen elders. Als ze hun prijzen in Europa niet kunnen verhogen? Exportheffingen voor die landen.

Winnen is ook niet alles

psychologie | The Athletic | 21 jul 25

De beste golfer ter wereld, Scottie Scheffler, baarde opzien vorige week toen hij zei (kort samengevat) 'Winnen is leuk, maar dat duurt maar een paar minuten en daarna denk je: en toen?' Zijn introspectie duurde maar liefst vijf minuten, fascinerend om in zijn geheel te beluisteren.

Verslaggever ging met dit verhaal naar een professor aan Harvard. Wat is hier aan de hand? Volgens de prof: wij mensen stellen doelen omdat we een richting willen hebben. Maar we weten ons geen raad als we dat doel hebben bereikt. Meer dan de helft van atleten die een gouden Olympische medaille winnen krijgt binnen drie maanden een depressie. 1)

'Je brein speelt cognitieve spelletjes met je,' zegt de prof, en daar moet je doorheen prikken. Hoe dan? Hoe voorkom je dat je in deze val loopt? Het Boeddhistische antwoord, zegt hij, is 'intentie zonder gebondenheid.' Oftewel: erken welke richting je wilt, maar maak jezelf geen slaaf van het doel. Dat doet Scheffler dus heel goed.

1) Erger nog: de gelukkigste medaille-winnaars zijn de bronzen medaillisten. Zij vergelijken zich met de rest van het veld, die allemaal helemaal niks hebben gewonnen. De ongelukkigste zijn de zilveren medaille-winnaars: die zullen zich hun hele leven vergelijken met de nummers één. Ze gaan het vroegste dood en leven het ongelukkigst. Dit volgens een studie die een periode van 100 jaar bestrijkt.

Wat kost die reis?

tech | The Verge | 18 jul 25

Delta Airlines experimenteert met AI om de prijzen voor tickets 'flexibeler' te maken. Oftewel, duurder. Immers, de president van Delta, Glen Hauenstein, zegt: 'We zijn in een zware testfase. Het bevalt. Het bevalt erg goed, en we gaan het uitbreiden.'

Luchtvaartmaatschappijen doen dit al langer, dat weten we. Hoe lang van te voren je boekt, welke website je gebruikt, welke browser je gebruikt, zelfs welk merk telefoon - dat wisten we. Maar kennelijk kun je met AI nog meer inzoomen.

Zoals zo vaak zijn de commentaren ook informatief. Als je betaalt met een credit card krijgt de verkoper allerlei details van je te zien. Ja, zegt een andere lezer: 'Daarom weigert Walmart nog steeds betalingen met Apple Pay. Omdat Apple Pay de informatie op de kaart anonimiseert.'

Kapitaal en democratie

politiek | Comment is Freed | 25 jun 25

Eindelijk iemand die Francis Fukuyama's bekendste boek tot het eind heeft gelezen: 'The End of History and the Last Man' uit 1992. Kort gezegd: ja, liberale democratie is met al zijn gebreken nog steeds beter dan elke andere staatsinrichting, maarrrrr .... het heeft inherente gebreken waardoor het al snel ondermijnd zal worden. Hoe dan? Een maatschappij waarin iedereen te eten heeft en mag stemmen, schept gezapige, luie en decadente mensen. Dat is wat Friedrich Nietzsche 'de laatste mens' noemde. Hij dacht dat alle vooruitgang wordt aangeduwd door menselijke ambitie, eerzucht en 'thymos,' en dat een welvarende maatschappij dus altijd zal verliezen van een ambitieuze heerser - iemand van binnen het land, of daarbuiten.

Fukuyama voorzag ook de rivaal voor liberale democratie: geen land kan lang welvarend zijn zonder kapitalisme, maar moet dat per se gepaard gaan met democratie? Hij keek naar Azië: 'De belangrijkste rivaal voor het liberale universalisme van de Amerikaanse en Franse revoluties komt niet uit de communistische wereld, waar de economische mislukking voor iedereen te zien is, maar uit de Aziatische landen die liberaal economisch beleid koppelen aan een soort paternalistische dictatuur.'

Nu, 30 jaar later, zijn er ook voorbeelden buiten Azië. Dit artikel kijkt naar specifiek Rwanda en El Salvador. Misschien werkt kapitalisme ook prima onder een dictator. Een 'kapitalistische autocratie.'

Vooral El Salvador onder Nayib Bukele stemt tot nadenken, ook omdat de man zelf een inspiratiebron is voor de huidige president van de Verenigde Staten. Donald Trump suggereerde deze week dat hij de burgemeester van New York zou kunnen laten arresteren, als die deportaties zou tegenwerken.

Bukele schrapte passages uit de Grondwet, ontsloeg rechters, viel het parlement binnen met een zwaarbewapende lijfwacht op het moment dat moest worden gestemd op een voor hem belangrijk onderwerp. Bukele maakte met draconische maatregelen een einde aan de bende-oorlogen die het land hadden verlamd en het dankbare volk vergeeft hem daardoor alles: zelfs nu heeft hij nog steeds de goedkeuring van 80% van Salvadoranen.

Dus kapitalistische dictatuur is de toekomst? Misschien. Er zijn op dit moment weinig democratieën die weten om te gaan met de onvrede van burgers. Dat opent de deur voor politici met autocratische ambitie. Maar als 'thymos,' erkenning, de belangrijkste drijfveer is van ieder mens, kan een dictator - die per definitie zijn onderdanen geen erkenning geeft - dan permanent in het zadel blijven? En als de dictator het volk welvarender maakt, krijg je dan niet ook meer mensen die 'vrij' willen zijn?

Niall Ferguson

geschiedenis | Noema | 20 mei 25

Lang interview met historicus Niall Ferguson over de toestand in de wereld. Een paar krenten uit de pap.

'Er is nooit een 'liberale internationale orde' geweest onder de vlag van de Verenigde Naties. Er was een Koude Oorlog tussen twee supermachten.'

De periode 1989-2012 (toen Xi JinPing aan de macht kwam) of 1989-2016 (toen Trump voor het eerst president werd) was het interbellum. Nu zijn we in Koude Oorlog II.

Er zijn maar twee AI supermachten in de wereld en dat zijn de VS en China. Er is ook een duidelijk ideologisch verschil tussen de twee. 'De VS, zelfs met Donald Trump als president, is fundamenteel anders dan China. Het is een twee-partijensysteem, niet 'de' partij. Het is een systeem waarin de rechtsorde echt bestaat, in die zin dat zelfs de president wordt beteugeld door de wet. Hij vind 't misschien niet leuk, maar het gebeurt wel, en het gaat gebeuren. Dat is fundamenteel anders dan in China.'

'China is een veel gevaarlijker tegenstander dan de Sovjet-Unie ooit was. Het is economisch groter. Het is groter dan de VS in 'purchasing power parity' termen.' Het BBP van China is nu ruwweg 70% van de VS, groter dan de Sovjet Unie ooit was met 44%.'

'Het Westen' heeft sinds 1600 een ontwikkeling doorgemaakt die het een voorsprong gaf op de rest van de wereld. Veel te kort samengevat: concurrentie in plaats van politiek monopolie; wetenschap om de natuur te begrijpen; rechtssystemen gebouwd op het idee van private eigendom.

'Nu naderen we het einde van die periode van suprematie. Waarom? Omdat de rest van de wereld eindelijk begreep, 'if you can't beat them, join them.' Dus gingen mensen in niet-Westerse samenlevingen de killer apps van Westerse beschaving downloaden. En ze werkten natuurlijk overal ter wereld omdat het leuke van concepten en instituten is dat ze overal werken, ongeacht huidskleur of godsdienst.'

'Pas aan het eind van de 20ste eeuw aceepteerde China dat er maar één pad is dat naar welvaart leidt, het pad via markten en wetenschap.

'Het probleem voor de Chinezen is dat ze niet alle killer apps hebben gedownload. Ze hebben nooit de 'politieke concurrentie'-app willen downloaden, dat wil zeggen, het idee dat er competitie moet zijn tussen instituten, tussen takken van de overheid, en partijen. Zonder dat is een rechtsorde niet mogelijk, want een rechtsorde vereist dat mensen verantwoording moeten afleggen, in een juridisch systeem.'

'Daarom denk ik dat hun systeem niet zal slagen. Het is incompleet en daardoor fundementeel tot mislukken gedoemd. Het zal in de komende 10 of 20 jaar uit elkaar vallen.'

In de tussentijd dreigt groot gevaar. Totalitaire regimes kunnen catastrofale schade aanrichten, zelfs als ze intern verrot zijn. 'En een wereld waarin China heeft gewonnen zou een wereld zijn waarin individuele vrijheid snel de nek wordt omgedraaid.'

Dus moet de VS zich bewapenen en China blokkeren. 'We moeten ze niet de kans geven om een beslissende technologische, vooral militair-technologische voorsprong op te bouwen. Want als ze die krijgen, zullen ze die hoogstwaarschijnlijk gebruiken ook.'

Waarom is AI hierin belangrijk? Omdat je daarmee wetenschappelijk onderzoek versnelt. En dus ook in staat bent om, bijvoorbeeld, nieuwe virussen te ontdekken en ontwikkelen. 'Wetenschaps-AI, dat is waarover we ons zorgen moeten maken.'

 'Ik denk niet dat er enige garantie is dat China zich zal inhouden. We weten dat ze al bezig waren om virussen te modificeren voordat AI er was, de “gain of function research” die waarschijnlijk verband houdt met de uitbraak van Covid-19 in Wuhan.'

Kapitalisme

politiek | Yale Review | 27 mei 25

Gesprek met John Cassidy, economie-verslaggever voor The New Yorker over zijn nieuwe boek 'Capitalism and its Critics.' (een andere recensie hier) We zien in het nieuws weer overduidelijk hoe kapitalisme voedingsbodem is voor excessen. Plutocraten die de macht grijpen, opstand van minder bedeelden. Is dit onvermijdelijk? Kan kapitalisme gerepareerd worden, of deugt het hele concept niet? Kapitalisme is verschillende malen in de geschiedenis ingetoomd. Maar alleen na een crisis, zoals de Grote Depressie en WW2.

Avondland

politiek | The Culturist | 24 mei 25

Als we Oswald Spengler moeten geloven is het antwoord: nee, het komt niet meer goed. Hij is de contraire historicus die weigerde te geloven in vooruitgang in de geschiedenis, een universele ontwikkeling van primitiviteit naar steeds hogere beschaving. Hij zegt: er is niet één geschiedenis, er zijn beschavingen, of culturen, die allemaal dezelfde ontwikkeling doormaken: opkomst, bloei, verval, verdwijnen. In 'Untergang des Abendlandes' (1918) noemt hij er acht, onder andere de Babylonische, de Egyptische, de Aztec/Maya, en de klassieke Grieks-Romeinse. Zien we hetzelfde nu in de Verenigde Staten? Deze bespreking zoekt en vindt symptomen die daarop wijzen. Je kunt net zo goed het tegendeel beweren, ook daar zijn argumenten voor. Maar, goed om te lezen en je eigen aannames weer eens uit te dagen.

Sprankje

gezondheid | GatesNotes | 17 jun 25

Dan toch maar een sprankje positief nieuws. Bill Gates denkt dat we grote stappen maken in het behandelen van Alzheimer. Belangrijkste: De FDA heeft vorige maand een eenvoudige bloedtest goedgekeurd, waarmee Alzheimer in een vroeg stadium kan worden vastgesteld. 'We weten dat Alzheimer 15 tot 20 jaar in het lichaam huist voordat er symptomen zichtbaar zijn.' Tot nu toe kon de ziekte alleen worden vastgesteld met een PET scan of een ruggemergprik, dure en invasieve stappen.

Wat heb je er aan als je toch niks tegen Alzheimer kunt doen? Welnu, zegt Gates: er zijn twee medicijnen op de markt die de ontwikkeling van de ziekte enigszins vertragen. Die worden nu ook getest op pre-symptomatische patiënten. Na een bezoek aan een neuro-wetenschappelijk centrum in Indiana zegt Gates dat de behandeling in zo'n vroeg stadium 'wel eens veel meer effect zou kunnen hebben dan gedacht.'

Porno

gezondheid | The Free Press | 6 jun 25

Stel je voor dat een meisje je vertelt dat een man haar een seksfilm heeft laten zien, toen ze elf of twaalf was. En dat die man haar iedere week een andere video liet zien. Steeds extremer. En dat ze na een jaar regelmatig zelf naar die video's keek. Nog voordat ze ooit een vriendje had gehad. Dat dit nu heel normaal is, en dat de meeste van haar leeftijdgenoten dit doen.

'Zou iemand dit normaal vinden? Onderdeel van opgroeien, een gezonde ontwikkeling? Haar seksualiteit verkennen? Of zouden we dit mishandeling noemen?'

Zo begint journalist Freya India een polemiek. De porno-industrie traumatiseert kinderen. Ja, zegt ze, dat is een heftig woord. Maar hoe zou je het anders noemen? Hoe eerder kinderen aan porno worden blootgesteld, hoe meer ze naar gewelddadige films kijken. Minder zelf-respect hebben. Moeite hebben met relaties, makkelijker ontrouw zijn.

'Wat wij bij een individueel kind meteen 'mishandeling' zouden noemen, negeren we als het op grote schaal gebeurt,' schrijft ze.

De gemiddelde leeftijd waarop kinderen in de VS een mobiel krijgen is twaalf.

Het meest pijnlijke, zegt ze, is hoe de waarheid wordt verdraaid. 'Meisjes als ik leerden dat dit volkomen normaal was, gezond zelfs. Pornhub is een recht, het is goed voor relaties. Het is niet vreemdgaan, het voorkomt vreemdgaan! Het is als eten en drinken. Alle mannen kijken ernaar, je kunt niet verwachten dat ze dat niet doen! Je piekert te veel. Misschien ben je overspannen?'

'En dus dachten we dat wij het probleem waren. (...) Voor die Gen Z'ers die niet religieus waren opgevoed, die niet uit conservatieve families kwamen, waren er geen woorden om uit te drukken hoe we ons hieronder voelden. We konden niet de woorden vinden voor moraliteit, of trouw, of spiritueel verval.'

'Voor de volgende generatie moeten we onze stem vinden. We moeten tot ons laten doordringen dat het afschuwelijk is als jonge kinderen harde porno kijken. Pas als we beseffen wat we hebben laten gebeuren, en de gevolgen onder ogen zien, dan kunnen we dit bestrijden.'

Zonne-energie

tech | Construction Physics | 29 mei 25

Zonnepanelen kunnen niet continu elektriciteit leveren. Nacht, bewolking, etc. 'Intermittency,' heet dat. Dat kun je voor een groot deel opvangen met accu's/batterijen. Maar nooit 100%. Er is altijd een derde energiebron nodig: gas, steenkool, kernenergie. Maar als je nu eens die die 'traditionele' energiebronnen niet gebruikt om direct aan gebruikers te leveren, maar om de accu's op te laden? Dan wordt het rekensommetje ineens heel anders. 'Bij $400 per kilowatt voor zonnepanelen en $100 voor accu's (ongeveer het prijsniveau in China op dit moment) kun je 80% van de vraag leveren; en tegen dezelfde prijs als er nu wordt geleverd door turbines die op aardgas draaien.' Op dit moment komt nog maar 7% van de elektriciteit in de VS uit zonnepanelen.

Kortom: er zal altijd aanvullende 'traditionele' (fossiele of kern-) energie nodig zijn, maar minder dan je denkt als je de batterijen oplaadt. Lang verhaal met uitgebreide cijfermatige onderbouwing.