Ontcijferd?

Het Voynich manuscript, genoemd naar een Poolse boekhandelaar die het document ontdekte in 1912, is nog steeds niet ontcijferd. Vorig jaar meenden Canadese onderzoekers dat ze het met AI konden ontcijferen

Maar het is opvallend stil geweest sindsdien. Nu beweert een onderzoeker van de U. van Bristol dat hij de taal heeft ontcijferd. Het is geen Hebreeuws of Arabisch maar proto-Romaans, zegt hij; uniek omdat dit de spreektaal was vóór Latijn, en de rijke mensen – de boekenlezers – geen boeken wensten in platte volkstaal. Volgens deze onderzoeker is het geschreven door Dominicaans nonnen voor Maria van Castilië, koningin van Aragon.

Minder simpel dan 't lijkt

Wereldhandel is niet eendimensionaal. Een paar voorbeelden: Chinezen kochten vorig jaar meer Cadillacs dan Amerikanen – en die auto’s werden gemaakt in China. Het aantal werknemers van Amerikaanse multinationals in China is sinds 2009 met 86% toegenomen; in de VS met 22%. Eerst was er mondialisering van fabricage; nu is er mondialisering van consumptie. De VS is niet langer de aantrekkelijkste markt om spullen te verkopen, dat is China waar het gemiddelde inkomen sinds 2010 is verdubbeld. En toch – in de afgelopen twee jaar onder Trump is het aantal industriebanen in de VS met bijna een half miljoen gegroeid. Het is niet simpel.

Uit 1982

Deze twee grafieken zijn voorspellingen gemaakt in 1982, en ze zijn vrijwel perfect uitgekomen. Dit jaar bereikt het niveau van CO2 in de atmosfeer 415 ppm (parts per million), en is de temperatuur ongeveer 1ºC hoger dan voor het industriële tijdperk. Ramingen waren gemaakt door wetenschappers in dienst van olieproducent Exxon. Ze voorspelden ook dat toenemende CO2 het ‘broeikas effect’ zou vergroten, de aarde en de oceanen zou opwarmen, klimaatverandering zou veroorzaken. Exxon publiceerde de studies nooit en wordt nu in rechtszaken verweten dat het moedwillig deze en andere kennis heeft verzwegen.

Vloeken in de kerk

Deze nieuwsbrief is mede gebouwd op de overtuiging dat het geschreven woord de meest efficiënte manier van informatie-overdracht is. Zie de beginselverklaring. Maar dat is lang niet altijd zo. Boeken zijn verrassend slecht in het overdragen van kennis, zegt dit essay. Dat komt omdat we denken dat lezen wel voldoende is. Maar het meeste bent u na een paar weken alweer vergeten. Om woorden op een pagina echt te absorberen moet u aantekeningen maken, stoppen en reflecteren, liefst uzelf overhoren. Om dezelfde reden zijn lessen – op school of universiteit – zo ineffectief. Onze aandachtsspanne is te kort. Om informatie te absorberen moet je ermee engageren. Dus een goede les wisselt monoloog af met een uitdaging aan de klas.

Inflatie?

Technologie maakt het leven goedkoper. Maar hoeveel? Hoe meet je de economische waarde, in termen van kostenbesparing, van bijvoorbeeld een zakcomputer die allerlei werk doet dat voorheen door mensen werd gedaan: vertalen, brieven schrijven, de krant bezorgen, etc. Zelfs coryfeeën van de Amerikaanse centrale bank twijfelen. Oud-baas Alan Greenspan: ‘Als je inflatie meet op 2% zoals nu, dan is dat het equivalent van nul op wat consumenten werkelijk kopen.’ De huidige voorzitter Jerome Powell noemt het ‘één van de grote uitdagingen van onze tijd,’ voortdurende druk op inflatie. Maar hij weet het ook niet zeker, want niemand weet zeker of de indexen wel op de correcte manier wordt berekend. Stel nu eens dat inflatie al tien jaar inderdaad 0% is en niet 2%. Dan hoeft de rente niet meer omhoog. Dan is de afgelopen tien jaar de koopkracht met 22% (samengestelde rente) gestegen. Dan valt het misschien wel mee met die stagnerende inkomens. Misschien is de arbeidsproductiviteit veel harder gestegen dan we denken. Zijn aandelen niet overgewaardeerd. Maar niemand weet het zeker, want niemand weet hoe je technologie vertaalt in waarde. (tip M. van der Voort)

Altijd leuk

Onweerstaanbaar verhaal: hoogleraar medicijnen ontwikkelt manier om te winnen met roulette en fopt casino’s, wint een fortuin. Richard Jarecki werd geboren in 1931 in Stettin (toen Duitsland, nu Polen), emigreerde met zijn ouders in 1938 naar de VS en ging studeren. Werd gerespecteerd wetenschapper. Maar zijn liefde voor en talent met getallen gebruikte hij het liefste voor gokken. Zijn theorie: casino’s gooien kaartspellen en dobbelstenen iedere avond weg; maar de roulettetafels blijven onaangetast, soms decennia. Daar zou toch een slijtage moeten ontstaan die de kans op bepaalde nummers vergroot ….?

Hoop voor kernafval

Gerard Mourou, winnaar van de Nobelprijs voor natuurkunde 2018, pleit voor het vernietigen van kernafval met laserstralen. Dat verkort de tijd dat het spul radioactief is van duizenden jaren naar enkele minuten. De ultra-intense dosis laserstraling, van korte afstand, dient de atomen een soort ‘karateklap’ toe waardoor deze uiteen vallen en nieuwe atomen vormen die niet radioactief zijn.

Probleem is: deze ‘transmutatie’ wordt al tientallen jaren bestudeerd in de VS, Duitsland, België en Japan, zonder veel zicht op praktische toepassing. Fysiek zou het mogelijk moeten zijn, zegt een prof, maar er zijn zoals altijd stappen onderweg die heel lastig zijn. Frankrijk haalt 71% van zijn elektriciteit uit kernenergie, verreweg het grootste percentage in de wereld, en heeft dus ook het grootste probleem met kernafval. (tip A. Nieuwland)

Verschuivende wereldhandel

Handel tussen de VS en China is maar een klein en slinkend deel van de wereldhandel. Ontwikkelingslanden nemen steeds meer voor hun rekening.

Twintig jaar geleden vond 62% van alle bilaterale handel plaats tussen de VS, Canada en Europa. Nu is dat 47%. In 53% van de handel is nu een ontwikkelingsland betrokken. Weliswaar van arm naar rijk of vice versa – slechts 14% van de hele wereldhandel is tussen ’emerging markets’ onderling. Maar dat verandert snel. Bijvoorbeeld: Brazilië en Argentinië exporteren 78% naar ontwikkelende landen; dat was 50% in 1997.

China koopt nu 29% van zijn landbouwproducten in Latijns Amerika, dat was 6%. Het spiegelbeeld: het aandeel van Nederland in dat segment  (export van landbouwproducten  naar China) ging in twintig jaar van 17% naar 4%.

Je kon er op wachten

De eerste pornovideo van seksende lieden in een Tesla op Autopilot is gepubliceerd.

Slimmerik

Als A groter is dan B en B groter dan C, dan volgt dat A groter is dan C. Dat is een vorm van logica die in het Engels ‘transitive inference,’ heet en die ik voor het gemak maar een vorm van deductie noem. De afgelopen tien jaar is ontdekt dat niet alleen mensen dat beheersen, maar ook bepaalde apen, vogels en vissen. Bijen zijn getest, en gezakt voor het examen. Nu blijkt dat wespen wel conclusies kunnen trekken. ‘we zeggen niet dat wespen deductie gebruiken om het probleem op te lossen, maar het lijkt er op dat ze bekende relaties gebruiken om aannames te maken over onbekende relaties,’ zegt de hoofdonderzoeker. ‘Dat suggereert dat het vermogen tot gecompliceerde handelingen misschien wordt gevormd door de sociale omgeving waarin dat gedrag voordelig is, en niet slechts door de omvang van de hersenen.’