Nog meer Pinker
Als u het zat bent, sla dit over. Maar ik denk dat Steven Pinker een essentieel debat aanslingert. Als er overal ter wereld steeds meer sociopaten aan de macht komen; als onze welvaart de druk op het ecosysteem vergroot, misschien wel onherstelbaar; als de maatschappij-inrichting waarvan we dachten dat die het meeste goeds voor de meeste mensen zou opleveren, nu een instrument blijkt te zijn voor verdeeldheid en discriminatie; dan is het makkelijk om te wanhopen. Optimisme is geen remedie tegen wanhoop; kennis wel. Pinker’s argument is dat we altijd voor de keuze staan om linksaf te slaan of rechts, en dat die keuze moet worden gemaakt op basis van onderzoek en kennis. Niet emotie. Het betekent niet dat ‘het allemaal wel goed zal aflopen;’ het betekent wel dat er voor iedere maniak op de wereld een redelijk denkend mens is, en dat het de plicht is van redelijke mensen om hun alternatief te ontwikkelen en aan te bieden. Recensent Scott Aaronson is quantum computing professor aan de Universiteit van Texas in Austin. Hij schaart zich aan de zijde van Pinker en legt ook uit waar de kritiek op hem rammelt.
Hoop voor oogziekte
Twee Engelse onderzoekers zijn er na jaren in geslaagd twee oude, blinde patiënten die aan de oogziekte Macula Degeneratie lijden, voor een belangrijk deel hun zichtvermogen terug te geven via stamceltherapie. De onderzoekers verwachten dat dit een standaardbehandeling gaat worden binnen 5 jaar. In Nederland lijden zeker 200.000 mensen aan deze ziekte die onherroepelijk tot blindheid leidt. Over de hele wereld zijn het naar schatting vele miljoenen. Een “major milestone”, zegt het Moorfields oogziekenhuis in Londen. www.moorfields.nhs.uk (tip V. Cotterell)
Langs elkaar heen
De politiek wordt steeds meer gepolariseerd omdat mensen niet tegen elkaar, maar langs elkaar heen praten. Het wordt duidelijk als je mensen in drie hoofdgroepen indeelt: progressieven zien de wereld als een strijd tussen slachtoffers en onderdrukkers. Conservatieven zien de wereld als een strijd tussen beschaving en barbarij. Libertariërs (radicale liberalen) zien hem als strijd tussen vrijheid en dwang. Ze zien dezelfde gebeurtenissen op verschillende manieren. Neem immigratie. Linkse mensen sympathiseren met mensen uit arme landen, die komen om een beter bestaan op te bouwen. Conservatieven vrezen dat hun manier van leven ondermijnd wordt door immigranten uit minder democratische of beschaafde landen. Illegale immigratie baart hen in het bijzonder zorgen, omdat lakse wetshandhaving tot barbarij leidt. Libertariërs hebben überhaupt weinig op met landsgrenzen. Wie zijn overheden wel niet om mensen te vertellen waar ze mogen wonen of wie ze in mogen huren?Econoom Russ Roberts (Stanford U.) neemt het boek The Three Languages of Politics als startpunt en betoogt dat iedere ‘stam’ zijn blinde vlekken heeft. Linkse mensen sympathiseren zo graag met slachtoffers, dat ze die meer als objecten dan als zelfstandig handelende individuen zien. Conservatieven maken een karikatuur van immigranten. Terwijl dat ook maar hardwerkende mensen zijn die een beter leven voor hun kinderen willen. Libertariërs denken te simpel over armoede en economische groei.
Alledrie hebben voor een deel gelijk, en voor een deel ongelijk. Maar ze horen niet wat de anderen zeggen. Ze zijn als blinden die een olifant betasten en allemaal een andere conclusie trekken over wat dat ding is.
Roberts zegt: een beetje nederigheid en bescheidenheid is nodig. Als we allemaal zouden kunnen beseffen dat de werkelijkheid ingewikkeld is, dat we niet allemaal 100% gelijk hebben, en dat andere mensen vanuit een ander wereldbeeld redeneren – dan zouden we constructief met elkaar kunnen praten. (tip M. Hubeler)
Eten en diëten
Alles wat u wilde weten maar nooit durfde vragen over uw dieet. Vegan, vegetariër of omnivoor – wat is het beste? Antwoord: dat weten we niet. Over het algemeen: veel groenten, eventueel met vis, of vlees, of zuivel. Zijn koolhydraten slecht? Nee. Maar iedereen zegt dat ze slecht zijn. Ze zijn niet slecht, slechte koolhydraten zijn slecht. Paleo dieet? Onthoud vooral dat het gaat om de mate waarin voedsel is bewerkt, niet wat het is. Detoxen? Hoeft niet, dat doen je lever en je nieren al, en uitstekend. Koken met kokosolie? Beter met olijfolie. Is organisch voedsel gezonder? Onmogelijk te bewijzen. De antioxidanten in tomaten komen beter vrij als ze gekookt zijn. Is melk nodig? Nee, calcium zit in veel ander voedsel. Eiwitten? Krijgt u genoeg, hoeft u niet extra in te nemen voor energie. En nog veel meer vragen en antwoorden. NY Times kook- en voedingscolumnist Mark Bittman neemt alle ruimte, samen met arts David Katz. (tip A. van Rossum)
Heeft Pinker ongelijk?
Steven Pinker, professor psychologie aan Harvard, is de éénpersoons munitiefabriek van de optimisten. Hij produceert feiten en statistieken, in industriële hoeveelheden, waarmee hij de argumenten neerschiet van mensen die denken dat wij een onverbeterlijke, zelf-destructieve apensoort met een slangenbrein zijn. De mens wordt minder gewelddadig, toonde hij aan in ‘The Better Angels of Our Nature’ (2011) en dit jaar in ‘Enlightenment Now’ (voorpublicatie hier) laat hij zien dat we de afgelopen tweehonderd jaar rijker en toleranter zijn geworden, wat ons in staat stelde om beter te zorgen voor het milieu, onze medemensen, en onszelf. Hoe komt dat? Verlichting, de triomf van de ratio over bijgeloof, humanisme over religie zegt Pinker. Heel kort door de bocht. Ik ben een fan van Pinker, en The Economist ook: die noemde zijn laatste boek ‘magnificent, uplifting.’ Maar Pinker overtuigt niet iedereen. We zien democratie onder vuur, de opkomst van vaak democratisch gekozen dictators als Poetin, Erdogan, Chavez en Orban. Democratisch kapitalisme gaat gepaard met groeiende en hardnekkige ongelijkheid. En dan is er de burgeroorlog in Syrië, bloediger dan de Balkanoorlogen van de jaren ’90, met zijn vluchtelingenstromen. Dit artikel neemt de argumenten van zijn belangrijkste tegenstanders onder de loep. Voorop John Gray, voormalig professor ‘politieke filosofie’ aan de London School of Economics en nu boekrecensent voor de New Statesman; en Nick Spencer, directeur onderzoek bij Theos, een ‘christelijke denk tank’ in Engeland. (links zijn naar de desbetreffende artikelen).
Wat zegt Pinker? Vergelijk om te beginnen 1988 en nu. De VS stootte dertig jaar geleden 20 miljoen ton zwaveldioxide uit en 34,5 miljoen ton fijnstof. Nu respectievelijk 4 miljoen ton en 20,6 miljoen ton. Ondanks economische groei, bevolkingsgroei en meer autokilometers. In 1988 waren er 23 oorlogen, waarbij 3,4 doden per 100.000 mensen vielen. Nu: 12 oorlogen, 1,2 doden per 100.000. In 1988 waren in de wereld 45 democratieën met een totale bevolking van twee miljard mensen; nu 103 met 4,1 miljard. Toen leefde 37% van de wereldbevolking in extreme armoe, dicht bij de hongersdood; nu 9,6%. Terrorisme in West-Europa? 238 doden in 2016, 440 in 1988.
Die laatste 30 jaar is geen uitschieter maar een voortzetting van een trend die volgens Pinker 200 jaar geleden begon, met de Verlichting. Ongelijkheid neemt weliswaar toe in het rijke Westen, maar armoe verdwijnt. Honderd jaar geleden gaven deze landen 1% van hun welvaart uit aan kinderen, armen, ouderen en zieken. Nu, bijna 25%. Democratie staat onder druk in landen als Turkije, Venezuela, Hongarije, Bulgarije en Polen. Maar 200 jaar gelden was het een nouveauté, weggelegd voor 1% van de wereldbevolking; nu leeft de helft van de wereld in een democratie. De hele wereld is slimmer, gezonder, vrijer en rijker. Hoe komt dit allemaal? Is de mens geboren met een neiging tot het goede? Pinker zegt: de Verlichting. Dogma, vooroordeel en traditie werden langzaam verdrukt door onderzoek en rede. Stam, maatschappelijk klasse, ras en nationaliteit werden minder relevant naarmate filosofen de mensheid en het mens-zijn bestudeerden. Zij dwongen ons over de schutting te kijken, verder dan het vertrouwde, en te beseffen dat we meer gemeen hebben met al die andere vreemde mensen dan dat we verschillend van hen zijn. Alle bovenstaande trends zijn terug te voeren op de Rede.
John Gray noemt het ‘onverlicht denken’ en ‘genant.’ Het boek van Pinker is niet wetenschappelijk, een belediging voor Verlicht Denken, en kan alleen maar gezien worden als een peptalk voor liberalen die dachten dat de mensheid verbeterde en aan het twijfelen zijn gebracht door de politieke schokken van de afgelopen tien jaar. De Verlichting was niet alleen maar ‘scientism’ (wetenschappisme?), zegt Gray. David Hume zelf zei tenslotte: ‘Reason is, and ought only to be, the slave of the passions and can never pretend to any other office than to serve and obey them.’ Waarmee hij bedoelde dat de rede niet almachtig is. Andere denkers van de Verlichting – Auguste Comte, noemt Gray – waren helemaal niet liberaal.
Wetenschap is in het verleden misbruikt door nazi’s, marxisten an anderen om staatsinterventie te rechtvaardigen. Wetenschap kan ook nooit de basis zijn voor medemenselijkheid. Integendeel, ‘eugenetica’ is veel wetenschappelijker, zegt Gray. Dus Pinker’s geloof in wetenschap is naïef en selectief. Dit is een beetje flauw: Pinker zegt niet dat alle wetenschap goed is, wel dat de wetenschappelijke methode onze kennis vergroot. En ‘Verlichting’ staat voor Pinker niet alleen voor wetenschap, maar ook voor humanisme.
‘Er zitten miljoenen Amerikanen in de gevangenis, en miljoenen leven onder voorwaardelijke vrijlating. Tellen we die mee als we het hebben over toenemende vrijheid in de wereld? Als we onszelf feliciteren omdat we minder wreed zijn tegen dieren, denken we dan niet aan de talloze beesten die lijden op megaboerderijen?’ Het eerste punt is terecht; maar het argument over de dieren kun je weerleggen met de trendcijfers. Vegetarisme en veganisme nemen snel toe, dieren worden beschermd door nieuwe wetten. Ja het is niet perfect, maar het gaat de goede kant op zou Pinker zeggen.
Uiteindelijk blijft Gray hangen in zijn argument: dit is een eenzijdige, slecht onderbouwde apologie voor de Verlichting en liberale democratie. Daarmee beantwoordt hij niet de vraag: hoe kan het dan? Hoe kan het dat we in zo veel opzichten in een betere wereld leven dan onze voorouders 50, 100 of 200 jaar geleden? Er is toch meer verbeterd dan verslechterd? Daar gaat Gray niet op in. Maar dat hoeft in zijn wereldbeeld ook niet, want hij gelooft niet in de mens. Zijn kerngeloof is: geschiedenis is niet lineair maar cyclisch. De menselijke natuur is een onoverkomelijke hindernis voor ethische of politieke vooruitgang. Erger nog, het geloof in vooruitgang is afgeleid van de Christelijke notie dat wij anders zijn dan beesten. Dus het lijkt liberaal en werelds, maar het is in feite een christelijk vooroordeel. Sja, zo krijg je altijd gelijk. Net als Nicholas Nassim Taleb: als je maar lang genoeg wacht buigt iedere trend zich om naar een tegenovergestelde. Dus iedere trend is slechts tijdelijk.
De Theos denktank waar Nick Spencer voor werkt heeft zich tot taak gesteld om ‘de plaats van godsdienst in onze samenleving’ te bespreken. Spencer komt met veel van dezelfde conclusies als Gray, zij het op een veel mildere toon. Veel van wat Pinker bejubelt dateert al van vóór de Verlichting: scholen, universiteiten, liefdadigheid, internationale samenwerking. Het is simplistisch om alles maar te herleiden tot die Verlichting, zegt Spencer. En net als Gray zegt Spencer: de wetenschappelijke methode heeft ook veel mensen in de 19de en 20ste eeuw geholpen om bedenkelijke ideeën te legitimeren.
Waarschijnlijker dan de Verlichting als bron voor vooruitgang is het inzicht dat een ‘inclusieve’ staat meer welvaart biedt voor de meerderheid dan een ‘exclusieve.’ De rode draad van ‘Why Nations Fail’ van Daron Acemoglu en James Robinson. Dus: een overheid die rechten en individuen beschermt en contracten honoreert, geholpen door banken en verzekeraars en andere instellingen. Probleem is: al die pijlers van van de inclusieve staat waren ook al bedacht en geformuleerd lang voor de Verlichting …
Spencer trakteert ons op Jonathan Swift, een schrijver van de Verlichting. In ‘Gulliver’s reizen’ steekt hij de draak met mensen die de ratio tot enige maatstaf verheffen. Gulliver bezoekt de Houyhnhmns, de perfect rationele wezens die ‘geen seksuele liefde voelen, want dat is duidelijk irrationeel. Zij accepteren de partner die wordt toegewezen door de gemeenschap op rationele gronden. Voorkeur voor eigen gebroed is ook irrationeel dus ze houden niet van hun eigen kinderen en geven ze weg aan echtparen die geen kinderen kunnen krijgen. Genocide is aanvaardbaar zolang er een rationele onderbouwing is, en het uitroeien van de Yahoos (het menselijke ras) wordt in alle rust besproken.’ Net als Hume heeft Swift zijn bedenkingen tegen al te veel rationaliteit.
Maar in tegenstelling tot Gray – met wie hij toch intuïtief verwantschap voelt – is Spencer goedgemutst en ruimhartig. ‘Ik ben niet zo optimistisch als hij (Pinker, red.) dat al deze vooruitgang de kwaliteit van onze relaties heeft verbeterd. Maar Pinker laat wel zien dat er veel meer ruimte is voor hoop dan we nu in onze cultuur tolereren. En zijn besprekingen van de grote uitdagingen van onze tijd zijn voorbeeldig van common sense, zonder gemakzucht. ‘Enlightenment Now’ verdient gelezen en gewaardeerd te worden, maar meer om wat het over onze toekomst zegt dan over ons verleden.’
Schiet niet op
Tesla leverde in de eerste drie weken van maart 4.500 exemplaren van de Model 3 af. 1.500 per week. Dat is het beste cijfer tot nu toe, maar komt nog steeds neer op 75.000 per jaar en dus niet in de buurt van de 200.000 die was beloofd.
Viagra tegen kanker
Experiment met muizen wijst er op dat Viagra, de erectiepil, kan helpen om darmkanker te voorkomen. Dagelijkse dosis van kleine hoeveelheden verminderde de groei van poliepen met 50%.
Gratis kunst (2)
Lezers Dattatreya en Pronk wezen mij er op dat ons Rijksmuseum allang zijn kunst op het web beschikbaar stelt. Via Google Arts & Culture, maar de kwaliteit is er niet minder om getuige deze inzoom van Rembrandt’s Johannes Wtenbogaert uit 1633:
Probeer de drie musea vooral in uw eigen browser, de resolutie is telkens verbluffend.
Gratis kunst
Het Metropolitan Museum of Art in New York heeft nu 400.000 afbeeldingen van schilderijen, beeldhouwwerken, tekeningen, foto’s uit zijn collectie online gezet, in hi-res, voor iedereen te gebruiken zonder betaling. Eind 2016 meldde De Bicker dat het Museum of Modern Art, in dezelfde stad, al zijn tentoonstellingen online aan het zetten was. (tip M. Hubeler)
Verkeersdode door robot
Een 49-jarige vrouw is overleden aan de gevolgen van een aanrijding door een zelfrijdende Volvo XC-90 van Uber in Tempe, een buitenwijk van Phoenix in Arizona. Het gebeurde zondagavond 22:00 uur lokale tijd. De vrouw liep met haar fiets aan de hand en stak over naast een zebrapad, zegt Uber. Er zat een chauffeur achter het stuur. De auto reed ongeveer 60km/u. Uber heeft onmiddellijk alle zelfrijdende auto’s ter wereld aan de kant gezet.
Nieuw 07:00: “I suspect preliminarily it appears that the Uber would likely not be at fault in this accident,” said chief Sylvia Moir (Tempe politie). Herzberg was “pushing a bicycle laden with plastic shopping bags,” according to the Chronicle‘s Carolyn Said, when she “abruptly walked from a center median into a lane of traffic.”