'Jeugdbeving' en migratie
politiek | NY Times | 3 nov 23
De opwinding over de verkiezingswinst van Geert Wilders herinnerde mij aan dit stuk van columnist Ross Douthat. Afrika krijgt de komende decennia een 'youthquake,' een 'jeugdbeving.'
Twee van de vijf kinderen worden na 2040 geboren in Afrika; in de jaren '50 zal een derde van alle 15-tot-24-jarigen op de wereld Afrikaans zijn.
Een andere studie neemt Engeland als voorbeeld. Het Verenigd Koninkrijk heeft al vijftig jaar een geboorteratio van minder dan 2 (de vervangingsratio); dat werd opgevangen door massa-immigratie. 'De grootste etnische verandering die de inwoners hebben meegemaakt (...) sinds de Angelsaksen op het eiland arriveerden in de 5de eeuw.' Desondanks zet de vergrijzing door, en de economie is ook niet echt dynamischer geworden. Als het VK voor iedere pensionado 2 tot 3 werkenden wil hebben, zal over nog eens vijftig jaar een derde van de bevolking uit eerste-generatie immigranten bestaan.
Dus het vergrijzende, rijke continent is buur van het continent met de geboorte-explosie, de 'jeugdbeving.' De migratiestroom die we nu zien, van Afrika en het Midden-Oosten naar het rijke Europa, is nog maar een beginnetje.
Dat soort snelle veranderingen in bevolkingssamenstelling is lastig voor democratieën. We zien nu wat voor spanningen het veroorzaakt.
Oplossingen? Meer baby's maken, maar dat is ook weer ingewikkeld. Het enige land in de OESO dat baby-productie stimuleert is Israel. Hoge muren aan de grenzen? Duur, en beperkt effectief. Vergrijzing laten gebeuren, zoals Japan doet? Cultuurbehoud op die manier leidt tot een gestage economische krimp. (betaalmuur, helaas)
OpenAI
tech | Ben Evans | 21 nov 23
'Je hoeft geen expert in bedrijfsvoering te zijn om te begrijpen dat als je de baas gaat ontslaan, je die niet moet beschuldigen van oneerlijkheid als je niet kunt aantonen dat er een ernstige ethische misstap is geweest; en als je zoiets doet, dat je dat even moet vertellen aan mensen die tien miljard dollar in het bedrijf hebben geïnvesteerd.' Zo begint de analyse van Benedict Evans, ervaren tech analist. 'Als je dan vervolgens zegt dat het eigenlijk niet zo bedoeld was en probeert hem weer in dienst te nemen, dan zou je waarschijnlijk zelf moeten aftreden. Helemaal los van die CEO en de aandeelhouders, je hebt dan ook geen vertrouwen meer bij werknemers. (...) Zelfs als ze gelijk hadden, dan nog doe je dingen niet op deze manier.'
De beknopste samenvatting die ik tot nu toe heb gelezen.
Netwerkbeheer
tech | Volts | 21 nov 23
Het internet heeft miljarden gebruikers, die voortdurend uitwisselen - informatie vragen, informatie geven; in steeds variërende hoeveelheden; op verschillende momenten van de dag.
Dat lijkt op een energienetwerk, nietwaar? En dat internet werkt. Dus waarom zou je niet de ontwikkelaars van het internet gebruiken om elektriciteitsnetwerken te moderniseren?
Vooral omdat de vraag naar elektriciteit toeneemt, en de netwerken stokoud zijn - en worden beheerd door ingenieurs die generatie lang zijn getraind op betrouwbaarheid, levensduur, veiligheid - alles, behalve flexibiliteit. En het belangrijkste: nog steeds zijn netwerken grotendeels éénrichtingsverkeer - een systeem met één leverancier, en één netwerk, dat miljoenen huishoudens en bedrijven moet bedienen. Terwijl die 'klanten' inmiddels zonnepanelen op het dak hebben, een elektrische auto voor de deur; en bedrijven hun eigen zonnepanelen en windmolens 'achter de meter' voor zichzelf installeren. Als al die capaciteit nu slim wordt gebruikt, wordt uitgewisseld, is misschien het netwerk, de 'grid,' helemaal niet overbelast maar wordt die juist ont-last.
Deze link is naar een podcast van 1 uur 20 minuten tussen twee nerds, dus dat is te veel van het goede. Maar de geïnterviewde is een mevrouw die jarenlang voor Google heeft gewerkt, precies met de opdracht om Google draaiende te houden met dat almaar toenemende verkeer. Google's monitors verzamelen 6 tot 10 biljoen datapunten per dag. Dat is niet meer centraal te doen. Dus hoe pak je dat aan? 'Eén van onze kernfilosofieën was: hoe bouw je dat zodat exponentiële groei in het systeem mogelijk is met een sub-lineaire groei van het aantal mensen dat nodig is om dat systeem te onderhouden.' (Dan krijgt u een beetje een idee van het soort gesprek.)
Ze vertelt over hoe ze dat decentraliseerden. Het kan, en het kan ook voor energienetwerken. In Australië (hoge dichtheid van zonnepanelen) is geëxperimenteerd met 'distribution system operators' en het beviel zo goed dat het waarschijnlijk landelijk ingevoerd wordt. Haar bedrijf ontwikkelt nu software voor netwerkbeheerders die willen decentraliseren.
Transitie-escalatie in China
tech | Adam Tooze | 15 nov 23
Wereldwijde investeringen in 'klimaatfinanciering' zijn in twee jaar, tussen 2019 en 2022, verdubbeld. De term is vaag (wat is investering, wanneer is die klimaatgerelateerd, hoe meet je dit) maar de bron is serieus (Climate Policy Initiative) en een verdubbeling, in zo korte tijd, daar kun je niet omheen.
Econoom Adam Tooze haalt er wat krenten uit. De bijdrage van de VS en Canada in deze klimaatinvesteringen is 14%, ongeveer hetzelfde als het aandeel van die twee landen in broeikasgassen-uitstoot. Het aandeel van West-Europa is 26%, terwijl we 9% van de CO2-uitstoot veroorzaken. China loopt ongeveer '1 op 1.'
Maar de schaal waarop China werkt is verbluffend. 'De hoeveelheid zonnepanelen die in China dit jaar geïnstalleerd wordt - iets van 210 gigawatt - is twee keer zo veel als de hele bestaande capaciteit in de VS, en 4x zo veel als China in het jaar 2020 installeerde.'
De fabricage van zonnecellen (voor panelen) is helemaal krankzinnig. Dit jaar meer dan 600 Gigawatt, tegen 375GW vorig jaar. Ter vergelijking: in de hele wereld werd vorig jaar 240 GW aan zonnepanelen geïnstalleerd.
30% van alle nieuwe auto's verkocht in China was elektrisch, de afgelopen 12 maanden. En China is nog niet klaar - in 2025 moet er 1.000GW aan zonnepanelen worden afgeleverd, en 3.000 GWh aan accu's geproduceerd.
De escalatie van zonnepanelen is verrassend genoeg te danken aan de onroerend-goed crisis. Lokale overheden, die voor een groot deel van hun inkomsten (belastingen) afhankelijk waren van projectontwikkelaars, zochten ander bedrijvigheid en vonden die in de installatie van zonnepanelen. (tip M. Petit)
politiek | Visual Capitalist | 12 nov 23
Vliegende schotels
tech | The Hill | 10 nov 23
De Amerikaanse overheid heeft na tientallen jaren van waarnemingen door de meest betrouwbare getuigen eindelijk besloten om openlijk eens te bespreken wat er toch in ons luchtruim rondvliegt. Die getuigen – jachtpiloten, hoogopgeleid en getraind op koele waarneming onder hoge druk - zien voortdurend dingen langsvliegen die ze niet kunnen plaatsen. Telkens weer spreken ze van 'metalen bollen' die onmogelijke manoeuvres uitvoeren. Ze worden niet alleen gezien door mensen, ook door sensoren. Zijn het testvluchten van ultrageheime Amerikaanse prototypes? Zijn het spionnen van de vijand - Chinezen, Russen? Of toch .... aliens? Sean Kirkpatrick, natuurkundige en benoemd tot chef van een commissie van het Huis van Afgevaardigden, constateert dat geen enkele waarneming is toe te wijzen aan buitenlandse spionage; de Amerikaanse overheid zegt dat het geen geheime testvluchten zijn. Dus ...? Kirkpatrick zegt: 'aliens.'
JFK
politiek | NY Magazine | 9 nov 23
Was Lee Harvey Osward alleen? Filmregisseur Oliver Stone suggereert in zijn film JFK in 1991 dat er een complot was, geleid door de CIA, en dat Lee Oswald een 'pion' was, een 'patsy' zoals hij zelf zei voordat hij werd vermoord.
Dit verhaal draait om Jeff Morley, een veteraan van de Washington Post die tientallen jaren in de zaak groef. Wat overeind blijft: door verschillende presidenten zijn iets van 320.000 JFK-gerelateerde documenten vrijgegeven. Maar er zijn er nog 4.000 geheim, en de meeste liggen bij de CIA. President Joe Biden stelde een nieuwe ronde van openbaring uit, op verzoek van de CIA.
Er is een gat in de reportages binnen de CIA, over de 17 maanden voorafgaand aan de moord, waarin de CIA Lee Harvey Oswald in de gaten hield. Morley begon in 2003 een WOB-zaak tegen de CIA en kreeg 500 pagina's; maar de CIA zei hij 44 documenten over een bepaalde agent uit 1963, 1978 en 1979 niet zou krijgen.
Dus weer geen sluitend verhaal. Maar waarom dan die geheimhouding?
'Drie keer zo efficiënt'
tech | New Atlas | 7 nov 23
Verticale 'zeilen' bevestigd aan een kabel, vangen wind, gaan bewegen, de kabel wordt op sleeptouw genomen en die zwengelt een generator aan. Concept van start-up Airloom, heeft net 4 miljoen ruggesteun gekregen van Bill Gates.
Dit concept heeft palen van 25 meter hoog, bladen van 10 mtr hoog, kan vervoerd worden op 1 vrachtwagen, onderdelen zijn standaard ... Airloom schat dat de bouwkosten een kwart zijn van de kosten van een windmolen met hetzelfde vermogen. Minder hoog, dus minder dominant in het landschap (en makkelijker te onderhouden). Airloom zegt dat de 'levelized cost of energy' een derde is van een moderne windmolen, 1,3 dollarcent per kwh.
meedoen, niet toekijken
politiek | Noahpinion | 7 nov 23
Liberalisme, het vrije westen, onze waarden, hoe u het maar noemen wil - verliest de informatie-oorlog. In de Tweede Wereldoorlog, betoogt Noah Smith, deden we keihard mee met goed gemaakte films, affiches en reclamespotjes. Sindsdien, ergens in die tachtig jaar, hebben we met elkaar besloten dat dat 'propaganda' is, iets voor Sovjets en Nazi's, maar niet voor ons soort mensen.
'Thought control' is voor de engerds en niet voor een vrije samenleving en dus niet voor ons. We besloten om uit de arena van de vrije meningsuiting te stappen, en het vanaf Olympische hoogte aan te zien.
Stel je nou eens voor dat een land dat wordt binnengevallen door een vreemde mogendheid, zegt dat het niet betrokken wil zijn bij geweld en de verdediging overlaat aan burgers met zelfgemaakte wapens?
Er valt iets tegen te doen. We weten dat er disinformatie is, sociale media worden overspoeld door allerlei vormen van propaganda. Waarom doen we niet mee? Als Rusland en China ons proberen te beïnvloeden via troll farms en TikTok, waarom laten we het tegengeluid dan over aan burgers? 'De Amerikaanse overheid moet meedoen,' zegt Smith. 'Het belangrijkste: onze liberale waarden duidelijk uitleggen, en vertellen waarom ze waardevol zijn, en wat de overheid doet om die te waarborgen.'
Onverbeterlijk ...
psychologie | FT | 3 nov 23
U kent het raadseltje: 'Als een bal en een racket samen €1,10 kosten, en het racket kost €1 meer dan de bal, hoe veel kost dan de bal?' Daniel Kahneman gebruikte dit om uit te leggen dat wij op twee manieren denken: snel en intuïtief, of logisch en langzaam.
Anderen hebben ontdekt dat mensen die het goede antwoord op deze test geven, minder ontvankelijk zijn voor nepnieuws.
Je zou denken dat de meeste mensen wel in staat zijn om het goede antwoord te geven, als ze even de tijd zouden nemen om te checken of hun intuïtieve antwoord wel klopt. Een nieuw onderzoek haalt dit onderuit. De proefkonijnen kregen allerlei steuntjes: “HINT: 10 cent is niet het goede antwoord." Of: "Voordat u antwoordt, overweeg of het goede antwoord misschien '5 cent' is." Of, helemaal bot: "Het antwoord is vijf cent. Zet alstublieft het cijfer vijf in dit veld: ___ cent."
Meer dan 20% van de respondenten schreef nog steeds een verkeerd antwoord op, zelfs nadat ze dus expliciet te horen hadden gekregen wat het goede antwoord was ....
De onderzoeker die eerder het verband legde tussen de racket-en-bal test en nepnieuws, is niet verbaasd over deze uitkomst: er zullen altijd mensen zijn die liever vertrouwen op hun eigen buikgevoel, zegt hij, dan op advies of suggesties van een of andere wijsneus die ze niet kennen.
Econoom Tim Harford concludeert: we kunnen misschien een deel van de mensheid leren dat ze nepnieuws kunnen herkennen - door even pauzeren, nadenken, een paar vragen stellen. Maar er zal altijd die 20% onverbeterlijken zijn. (FT heeft betaalmuur, vandaar deze wat langere samenvatting)
Goliath en David
geld | Adam Tooze | 29 okt 23
De economie van Rusland is 15 x groter dan die van Oekraïne in absolute dollars; acht keer groter in termen van 'purchasing power parity,' zeg maar koopkracht.
Dat betekent dat de leger-uitgaven van Rusland, zelfs als ze even groot zijn als die van Oekraïne, een veel kleinere fractie van de economie zijn; 6% van BBP, schat econoom Adam Tooze. 'Om dit werkbaar te maken hoeft Moskou maar klein beetje aan de economische knoppen te draaien.'
Veel industrie in Oekraïne is in elkaar gestort; en de 8-9 miljoen mensen die naar het buitenland zijn gevlucht vertegenwoordigen de grootste exodus in een halve eeuw. Alle indicatoren staan op alarm: omvang van de staat als percentage van de economie, hoeveelheid mensen die afhankelijk zijn van staatssteun, en ga zo maar door.
En toch .. draait de economie van Oekraïne, is de hryvnia niet in waarde gekelderd, zijn de staatsobligaties zelfs aan het stijgen sinds de zomer. Dankzij financiële samenwerking van centrale bank, overheid en vooral buitenlandse geldleners.
Elektrische revoluties
tech | FT, Economist | 27 okt 23
Toyota zegt dat het in 2027 in staat zal zijn om om zogenaamde 'solid state' accu's te produceren voor zijn elektrische auto's. Die zouden in tien minuten kunnen opladen en een actieradius bieden van meer dan 900 km op een volle accu. Het zou een doorbraak betekenen voor elektrische mobiliteit. Buitenstaanders zijn skeptisch, maar Toyota zet door. Dit FT-artikel bevat ook een mooie gedetailleerde uitleg over het verschil tussen 'solid state' en een gewone accu, voor leken zoals de Bicker.
Een andere hoopgevende ontwikkeling in accu-land: zout in plaats van lithium. Zout is, in tegenstelling to lithium, overal te vinden, en makkelijk te ontginnen zonder grote milieuschade. Een sodium-kathode heeft bovendien geen kobalt of nikkel nodig om optimaal te functioneren - zoals lithium die wel nodig heeft. Nadeel: zwaarder dan lithium en minder 'energiedichtheid,' dus niet ideaal voor telefoons, laptops en auto's; maar wel voor thuisaccu's (om zon- en wind-energie op te slaan), zwaar transport en netwerken. CATL, de grootste accufabrikant ter wereld, is één van de tientallen bedrijven in China die nu fabrieken bouwen voor de productie van na-ion accu's. Zo ook BYD.
Stop/go/stop ....
tech | The Verge | 24 okt 23
Een slechte week voor zelfrijdende auto's. Cruise, een van de twee bedrijven die in San Francisco zelfrijdende taxi's aanbieden, heeft zijn vergunning verloren 'met onmiddellijke ingang,' na een ongeluk. En Tesla kreeg een dagvaarding van de federale overheid om interne documenten af te geven die betrekking hebben op de 'zelfrijdende aspecten' van de auto's. Zo'n dagvaarding volgt meestal als het Openbaar Ministerie denkt dat een bedrijf niet vrijwillig alles heeft ingeleverd.
Het ongeluk met de Cruise taxi was er typisch een van de categorie 'je kunt 't niet verzinnen.' Een voetganger werd aangereden door een wegpiraat, vloog door de lucht, en landde voor de robotaxi. Die remde, week uit, maar niet voldoende, en kwam tot stilstand met het been van de voetganger nog steeds onder een achterwiel. Pas nadat Cruise op afstand de auto had ontsloten, kon de vrouw worden bevrijd. Ze is niet in levensgevaar.
China begrijpen
politiek, economie | Marginal Revolution | 18 okt 23
Econoom Tyler Cowen is lyrisch over een nieuw boek, en dat is al voldoende aanbeveling. 'China's World View: demystifying China to prevent global conflict,' door David Daokui Li.
Voorbeeld: door de anticorruptie campagne van de Communistische Partij doen ambtenaren niets meer. Wat vroeger mocht, is opeens strafbaar verklaard. Een ambtenaar die daadkrachtig is maakt onvermijdelijk vijanden, en riskeert dus aangegeven te worden door een opportunistische klokkenluider. Dan maar beter niks doen.
Transitie vergt minder energie
tech | Substack | 23 okt 23
Huh? Hoe kan dat nou weer? Weer een voordeel van de overgang naar elektriciteit als voornaamste energiedrager. "Elektrificatie betekent meer efficiëntie.' Een studie van Oxford prof Nick Eyre, en een andere van een Zwitsers/Frans onderzoeksteam.
Waarom is elektriciteit efficiënter dan steenkool, olie of gas? Een manier om het verschil te beschrijven is deze, van Eyre: 'De energietransitie is ook een verschuiving van hitte-producerende energiebronnen naar werk-producerende.'
Zie de auto. De cylinders drijven de aandrijfas. Maar die cylinders bewegen niet op en neer als je benzine naar ze toe duwt. Ze komen pas in beweging als je die benzine tot ontploffing brengt. Idem uw fornuis: het water gaat niet koken doordat het gas aan staat; pas als de gaspit is aangestoken, en gas gaat verbranden, ontstaat er hitte en dus energie. Elektriciteit werkt in de auto en in de keuken veel directer: de elektriciteit uit het stopcontact of de accu levert de energie, zonder tussenstappen. En dus ook zonder frictie, of verlies.
Heel erg versimpeld: tweederde van de 'primaire' energie die afkomstig is van alle bronnen gaat verloren als frictie, transport, verbranding etc. Het is dus niet zo dat elektriciteit even veel energie hoeft op te wekken als fossiele brandstoffen; slechts een derde van de hoeveelheid energie die aan de bron wordt gemeten. (tip D. Rosenberg)
Geld in muziek
ook belangrijk | Visual Capitalist | 20 okt 23
Dit is slechts een deel van de totale grafiek 'Muziekomzet 1973-2022.' Streaming is nog niet in de buurt gekomen van de LP's qua jaarlijkse omzet, en de groei lijkt er uit. In totale, cumulatieve omzet hebben cassettes nog steeds 2x zo veel geld opgeleverd - voor labels, producers, musici - als streaming.
Misvattingen over de energie-transitie
tech | substack | 13 okt 23
Geopinieerd, maar heerlijk onderbouwd verhaal van twee mensen die diep betrokken zijn bij de transitie van fossiele brandstof naar duurzame. Acht redenen waarom de snelheid van dat proces telkens wordt onderschat. Een paar fragmenten:
Niet lineaire maar exponentiële groei. Waarom? Verandering veroorzaakt veranderingen. Schaal veroorzaakt kostenverlaging, en dat is een virtueuze cirkel.
'Stocks follow flows.' Voorraden volgen trends. Het gaat er niet om dat fossiel nog steeds 80% van de energie levert - het is belangrijker dat duurzame energie een steeds groter percentage van de energie voor zijn rekening neemt. 'Kijken naar de omvang van de fossiele industrie is hetzelfde als paarden tellen in 1900.'
Disruptie: als de vraag naar fossiel eenmaal afneemt, een trendbreuk, dan gaat de markt van hoop naar vrees. 'Als kapitaalmarkten ruiken dat een bedrijfstak aftakelt, wachten ze niet tot het laatste vat is verkocht om te desinvesteren, en hun geld te stoppen in de opvolgers.'
Technologie bouwt op zichzelf. Een makkelijk probleem oplossen legt de basis voor de oplossing van een ingewikkeld probleem. 'De energiesector heeft de ketens van koolstof afgeschud en begint nu pas het periodiek systeem te ontdekken (...) nu er de keuze is om over te schakelen naar lithium en sodium en ijzer, worden de mogelijkheden onmeetbaar groter.'
Technologie gaat van simpel naar ingewikkeld. 'Evolutie is slimmer dan wij:' de creativiteit van duizenden uitvinders die de grenzen van het mogelijke opzoeken is veel groter dan het voorstellingsvermogen van mensen die in vergaderzalen zitten met spreadsheets.
De wereld is niet statisch. Het heeft geen zin om een energiesysteem voor de toekomst te modelleren op basis van de bestaande systemen. 'Er is niets aan de rups waaruit je kan afleiden dat hij een vlinder wordt.' (Buckminster Fuller)
'Het klimaat' is misschien de vonk waarmee dit proces begon. 'Maar de kern van de energietransitie is de verschuiving van een duur, inefficiënt, vluchtig, schaars, op handel gebaseerd fossiel systeem naar goedkopere, schonere, slimmere en snellere technologieën die voortdurend in prijs dalen en overal beschikbaar zijn. We gaan van zware, brandbare moleculen naar lichte, gehoorzame elektronen; van jagen op fossiele brandstoffen naar het oogsten van de zon. De duurzame revolutie is de voortzetting van de energie-geschiedenis: efficiëntie is beter dan verspilling, technologie wint van grondstoffen, economie wint van ideologie.'
Ja, dus weer een techno-optimistisch verhaal. Voelt u wantrouwen? lees het artikel en de verwijzingen naar de bronnen. (tip D. Rosenberg)