WEIRD
WEIRD
‘Western, Educated, Industralized, Rich, Democratic.’ WEIRD. Een paar jaar geleden (zie deze Bicker) merkte Joseph Henrich op dat de meeste psychologische studies dubieus zijn omdat hun proefpersonen uit een heel selectief bestand van mensen komen – studenten in Amerika. Die voldoen aan alle vijf criteria hierboven. Maar behoren daardoor ook tot een relatief klein percentage van de mensheid, een groep bovendien die heel erg anders is dan de rest. Nu heeft hij die veronderstelling verder uitgewerkt in een boek. Dat wordt hier lovend besproken door Daniel C. Dennett, die filosoof die misschien nog het meest bekend is door zijn boeken over bewustzijn en vrije wil.
Henrich postuleert dat dit begon met de Katholieke Kerk, die ruwweg 1.000 jaar geleden plotseling bedacht: trouw niet met al te nabije bloedverwanten. ‘Die simpele regel zette allerlei veranderingen in beweging. Staten vervingen stammen, wetenschap verving bakerpraatjes, wetten vervingen gebruiken, schrijft Dennett. ‘Wij zijn in de meeste psychologische opzichten de uitzondering, niet de regel. De wereld telt miljarden bewoners die totaal anders denken dan wij. Wij, zonderlingen, denken analytisch, geloven in vrije wil, nemen persoonlijke verantwoordelijkheid, voelen ons schuldig als we ons misdragen, en vinden dat nepotisme bestreden moet worden, misschien wel verboden.
‘Zij (de non-WEIRD meerderheid) identificeren zich veel sterker met familie, stam, clan en etnische groep; denken meer ‘holistisch,’ accepteren verantwoordelijkheid voor de daden van hun groep (en straffen publiekelijk de mensen die hun groep afvallen), voelen schaamte – niet schuld – als ze zich misdragen en denken dat nepotisme een natuurlijke plicht is.’
Dennett vindt het boek overtuigend, en zegt: een consequentie is dat alle psychologie, sociologie en andere menswetenschappen niet langer moet uitgaan van een universele ‘menselijke natuur.’ Andere les: biologie is niet alleen maar genetisch. Ons brein, in ieder geval onze levenshouding, wordt ook gevormd door omgeving. Een voorbeeld: om gezichten te herkennen gebruiken ‘non-WEIRD’ mensen de linker- en rechterhelft van de hersenen. WEIRD mensen gebruiken een groot deel van het linkerbrein voor taal; ze zijn ook veel slechter in het herkennen van gezichten dan normale mensen.