Vrije wil

Vrije wil

In de zoektocht naar materiaal voor de nieuwsbrief lees ik van alles. Gisteren een interview in de Paris Review met Joyce Cary, uit 1954. Nu een onbekende schrijver, maar goed. Hij had een interessante blik op de eeuwige vraag: hebben we nu vrije wil of niet? “Vrije wil is een term, of eigenlijk een contradictio in terminis, die voortdurend tot problemen leidt. De wil is nooit vrij – hij zit altijd vast aan een object, een doel. Het is gewoon de motor in een auto – hij kan niet sturen. Het is het brein, de rede, de verbeelding die stuurt.

‘Iedereen kan natuurlijk tegenspreken dat het brein vrij is. En zeggen dat onze gedachten geconditioneerd zijn. Maar iedereen die dat zegt, kan daar niet zomaar stoppen. Hij moet alle vrijheid ontkennen en zeggen dat de wereld gewoon een hele grote, ingewikkelde klok is. Hij moet een behaviourist zijn. Er is geen alternatief, in de logica, tussen behaviourism (mechanisme) enerzijds en de persoonlijke God die de ziel is van schoonheid, liefde en waarheid. Als je gelooft in behaviourism dan bestaan al die dingen niet. Ze zijn gewoon radertjes in de klok, en jij bestaat niet als persoon. Je bent een waanbeeld. Dus kies maar. Of het is persoonlijk, of het is een waanbeeld – een waanbeeld dat moeilijk uit te leggen is.”

Behaviourism is tegenwoordig een ouderwets begrip. Maar vervang het door ‘determinisme’ en Cary’s samenvatting wordt weer relevant.